Amsterdam Gorinchem.
De vesting Gorinchem was toegankelijk via een viertal verdedigbare stadspoorten: de Arkelpoort aan het eind van de Arkelstraat, de Kanselpoort aan het eind van de Westwagenstraat, de Waterpoort ten zuiden van het Eind en als vierde de Dalempoort ten zuiden van de Dalemstraat. De Waterpoort, die toegang gaf tot een kleine aanlegplaats voor schepen, was een poortgebouw dat onderdeel uitmaakte van de vestingwerken die werden ontworpen door Adriaen Anthonisz en werden aangelegd tussen 1580 en 1600.
Nog geen halve eeuw na de bouw verkeerde de poort in een vervallen staat en in 1642 vervangen door een nieuwe poort, die onder andere werd opgebouwd uit de overbodig geworden Burgpoort. De resten van die poort waren nog altijd aan de oostzijde van de Dalemstraat tussen de bebouwing aanwezig.
Aan de stadszijde van het poortgebouw kwam een beeldhouwwerk met een uitbeelding van Jan van Arkel die zich met paard en al optrekt aan de poort. Links hiervan het gekleurde wapen van Arkel en rechts het gekleurde stadswapen van Gorinchem, beide verbonden door een draperieversiering. Op de horizontale zijgedeelten kwamen twee leeuwen te liggen met de voorpoten kruiselings over elkaar. De gevel kreeg twee kruisvensters met driehoekige frontons en een drietal muurankers. Links van het venster was de toegang tot de poortwoning, via een klein groen poortje in de muur aan de Tolsteeg. Dat poortje is er nog.
Waalpoort.
De poort vertoonde veel overeenkomst met de Dalempoort, maar heeft echter geen veranda. De waterzijde van het poortgebouw was eenvoudiger van uitvoering. In het midden een kruisvenster en een driehoekig fronton en vier muurankers. Men vermoedt dat voor augustus 1855 de gevel ook beeldwerken had die toen verwijderd zijn, toen een gemeenteverslag melding maakte van verzakkingen en de genie het buitenfrontispice af heeft gebroken. De waterpoort kreeg op de zolder een uurwerk met buiten één wijzer, waar de afvaart van de stoomboten op was afgestemd. In het open koepeltje hing een klok waarmee de tijd werd aangekondigd.
Bij Gorinchem was er een belangrijk veer en al het verkeer tussen Amsterdam, Brussel en Parijs moest de Waterpoort passeren, om bij dit veer te komen. Eind 19e eeuw was de Waterpoort, een obstakel geworden voor het groeiende drukke verkeer, op sterk aandringen van het gemeentebestuur, werd in 1894 de Waterpoort uiteindelijk afgebroken, de fragmenten van de Waterpoort zijn naar het Rijksmuseum gegaan en gebruikt voor hit s.g. fragmentengebouw. De stadszijde van de poort, de mooiste kant van de Waterpoort, werd door Architect Pierre Cuypers in de tuin opgebouwd, inclusief het uurwerk en de klok is geplaatst plaatsen in de herbouwde Waterpoort.
